Safra normalde karaciğerde yapılır, safra yolları ile safra kesesi ve duedenum (oniki Parmak Bağırsağına) akar. Safra yollarında herhangi bir nedenle taş oluşmasında genel olarak daha sık Safra kesesinde oluştuğu için Koleitiazis denir. Anatomik olarak karaciğer ve safra kesesi karnımızın sağ üst kısmında yer alır.

Safra, karaciğerden midenin devamı olan oniki parmak bağırsağına doğru akarken, yolu üzerindeki safra kesesine uğrayarak burada birikir. Suyu emilerek yoğunluğu daha da artar. Özellikle yağlı yiyecekler başta olmak üzere bazı gıdaların tüketilmesinin ardından safra kesesi kasılarak içerisindeki yoğunlaşmış safrayı onikiparmak bağırsağına doğru sevk eder.

Safra Kesesi Nedir, Safra Kesesi Nerede Bulunur?

Safra kesesi, karnın sağ üst bölgesinde karaciğerin hemen altında bulunan armut şeklindeki bir organdır. Bağırsaklara salgıladığı sarı-yeşil renkteki safra ile vücudun sindirim işlevlerine önemli katkıda bulunur.

Safra Kesesi Ne İşe Yarar?

Sağ üst karında ve karaciğerin hemen altında yer alan safra kesesinin görevi karaciğer tarafından üretilen ve tüketilen yiyeceklerdeki yağları sindirmeye yardımcı safra sıvısının depolanması ve salımıdır. Mide ve bağırsaklar yiyecekleri sindirmekle görevliyken, safra kesesi, safra kanalı adı verilen bir tüp yoluyla safrayı salgılar ve sindirim sisteminin önemli bir parçası haline gelir.

Safra Kesesi Taşı Nedir?

Safra kesesi taşları, sindirime yardımcı safranın içeriğinde çok yüksek düzeyde kolesterol ya da bilirubin bulunması sonucu katılaşarak çökelti oluşturması sonrası meydana gelir. Safra kesesi taşı, bir kum tanesi kadar küçük veya birkaç cm kadar büyük olabilir. Bazı insanlar sadece bir tane geliştirirken diğerleri aynı anda birçok taş geliştirirler.

Çocuklarda Safra Kesesi Taşları Neden Oluşur?

Tüm Kolesistektomi (Safra Kesesinin Çıkarılması) olgularının %12’sini 15 yaş altı hastalar oluşturur. Eskiden Çocuklarda Safra Kesesi Taşlarının hemen tamamının Kan Hastalıklarına (Herediter Sferostoz, Orak Hücreli Anemi, Beta Talesemi gibi) bağlı geliştiği düşünülürdü, günümüzde bu oran %20’lerin altına inmiştir. Günümüzde çoğu olguda altta yatan bir sebep açıklanamamaktadır.

Araştırılması gereken altta yatan sebepler; Şişmanlık, Gebelik, Diyet alışkanlığı, Total Parenteral Beslenme, Safra Yolları anomalileri, geniş ince barsak çıkarılması, bazı ilaçlar (Bazı antibiyotikler ve diüretikler) kullanımı.

Safra kesesi taşı nedenleri arasında 3 çeşit oluşum yolu ön plana çıkar:

1. Safrada Aşırı Kolesterol Varlığı;

Normal şartlarda safra kesesinde bulunan safranın kimyasal içeriği karaciğerden buraya atılan kolesterolün çözünmesi için yeterlidir. Bazen karaciğerden safranın içinde çözünebilecek düzeyin üzerindeki miktarda kolesterol atılabilir ve bu aşırı kolesterol kristalleşerek zaman içerisinde taş oluşumuna neden olabilir.

2. Safrada Aşırı Bilirübün Varlığı;

Kanda oksijen taşıyan Kırmızı hücrelerin bu görevini yerine getirmesini sağlayan hemoglobin molekülünün parçalanması sonucu biliribün oluşur. Yıkımın arttığı bazı hastalıklarda biliribün de artar ve taş oluşabilir. Karaciğer sirozu, safra kanalı enfeksiyonları ve çeşitli kan hastalıkları bu duruma örnektir.

3. Safranın Tam Olarak Boşalamaması; Safra kesesinin çalışmasını olumsuz yönde etkileyen çeşitli durumlarda kesenin içerisindeki sıvı oldukça yoğun bir hal alarak taş oluşumuna neden olabilir.

Çocuklarda Safra Kesesi Taşları Ailesel midir?

Genetik ya da ailesel olduğunu gösteren henüz bir bulgu yoktur. Erişkinlerde ailede bir kişide taş saptanırsa 1. Derece akrabalarda görülme sıklığı daha fazladır. Erişkinlerde kadınlarda daha sık ancak çocuklarda erkek ve kızlar yaklaşık olarak eşittir. Erişkinlerde lifsiz gıdalarla beslenenlerde daha sık görülmektedir. Çocuklarda bizim yaptığımız çalışmada Kilolu hastalarda daha sık görüldüğü saptandı.

Çocuklarda Safra Kesesi Taşlarının Klinik Belirtileri Nelerdir?

Çocuklarda olguların çoğu asemptomatiktir. Genellikle sinsi ve tekrarlayan karın ağrıları vardır. Karın ağrısına kusma, ateş ve sarılık eşlik edebilir, bu kolnajit dediğimiz enfeksiyon geçirmenin bulgularıdır. Şayet taş keseden safra kanallarına düşer ve tıkanıklık yaparsa tıkanıklık bulguları ortaya çıkar; Karnın sağ üst kısmında ani ve hızla yoğunlaşan ağrı, kusma, titreme ateş ve sağ omuzda ağrısı olabilir. Ayrıca bazı coğrafi bölgelerde daha sık rastlanmaktadır.

Safra kesesi içinde bulunan ve yerçekiminin etkisiyle hareket eden taşlar, safra kesesinin çıkışını tıkayıp, olağan boşalmasını engellediği zaman çeşitli belirtileri oluşturmaya başlar. Safra taşı hastalığının seyri esnasında taşın ana safra kanalına düşmesi durumunda çok daha sorunlu bir sürece girilir. Tıkanma sarılığı olarak adlandırılan bu süreçte hastada karın ağrısı, sarılık, idrar renginin kırmızı veya kahverengi olması, bulantı, kusma ve bazen de ateş gibi belirtiler görülebilir.

Taşın safra kanalını birkaç saat süre ile tıkaması sonrasında bu bölgede enflamatuar (iltihabi) değişiklikler meydana gelir ve bu durum kolesistit olarak isimlendirilir. Eğer bu tabloya enfeksiyon da eklenirse hayatı tehdit edecek çok ciddi problemlere neden olabileceği için dikkatli olunmalıdır. Bu hastalığa ise kolanjit adı verilir. Kolanjit dışında ortak safra kanalına düşen bir safra taşı, pankreasın iltihabi hastalığı olan akut pankreatite de neden olabilir. Bu hastalık hayatı ciddi anlamda tehlikeye sokabilir.

Özetle Şu Klinik Bulgular Görülebilir:

• Ani ve hızlı ağırlaşan karnın sağ üst bölgesinde ağrı hissi
• Sırt ağrısı
• Sağ omuzda ağrı
• Bulantı, kusma
• İdrar renginde koyulaşma
• Açık renkli dışkı
• Aşırı gaz ve diğer sindirim problemleri
• İshal

Çocuklarda Safra Kesesi Taşlarının Komplikasyonlar Nelerdir?

Safra kesesi taşları; safra kesesinin iltihaplanması, safra kanalına taşın düşmesiyle gelişen tıkanma sarılığı, tüm safra kanallarının ve pankreasın iltihaplanması gibi çok ciddi birçok hastalığa neden olabilir.

Hastalarda oluşan yakınmalar genellikle karın sağ-üst kısmında ağrı, bu ağrının sağa doğru yayılması ve sırtta sağ tarafta da hissedilmesi, bulantı ve bazen kusma atakları şeklindedir.

İltihaplanma varsa tabloya ateş de eklenir. Bu ağrılı ataklar genellikle yağlı ağır bir yemeğin ardından başlar ve 1-5 saatlik bir süre boyunca devam edebilir.

Safra kesesi taşlarının diğer yol açtığı hastalık daha seyrek olarak da safra kesesinde bulunan büyük bir taşın kese duvarını uzun bir süre zarfında delerek, bağırsağa geçmesi ve ince bağırsağın dar bir yerinde mekanik tıkanmaya neden olabilmesidir. Doğal seyri esnasında giderek büyüyen ve sayıları artan safra taşları sürekli olarak safra kesesinin iç cidarını tahriş eder ve kronik bir iltihap şeklindeki tablonun ilerleyerek kansere dönüşme riskini de arttırabilir. Özellikle 2–3 cm'lik boyutları aşan taş olgularında bu risk yüksek olarak kabul edilir.

Komplikasyonlar aşağıda sıralanacak durumları içerebilir:

1. Safra kesesi iltihabı. Safra kesesinin boynuna yerleşen bir taş, safra kesesi iltihabına (kolesistit) sebebiyet verebilir. Kolesistit şiddetli ağrıya ve ateşe neden olabilir.
2. Ortak safra kanalının tıkanması. Taşlar, safra kesesi veya karaciğerden safra akışının ince bağırsağa aktığı tüpleri (kanallar) tıkayabilir. Bu da sarılık ve safra kanalı enfeksiyonuna neden olabilir.
3. Pankreas kanalının tıkanması. Pankreas kanalı, pankreastan ortak safra yoluna kadar uzanır. Sindirime yardımcı olan pankreas sıvıları pankreas kanalından akar. Taş, pankreas kanalında tıkanmaya neden olabilir ve bu da pankreasta (pankreatit) iltihaba neden olabilir. Pankreatit yoğun ve sürekli karın ağrısına neden olur ve genellikle hastaneye yatırılmayı gerektirir.
4. Safra kesesi kanseri. Safra kesesi taşı öyküsü olan insanlarda safra kesesi kanseri riski yüksektir. Ancak safra kesesi kanseri çok nadirdir, bu nedenle kanser riski yükselmesine rağmen safra kesesi kanseri olma ihtimali hala çok düşüktür.

Safra Kesesi Taşı Risk Faktörleri Var mı?

Safra kesesi taşlarına yetişkinlerde kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanılır. Ancak çocuklarda iki cins arasında ciddi bir fark bulunmamaktadır.

• Aşırı kiloluluk ya da obezite
• Sedanter (hareketsiz) yaşam
• Yağ içeriği zengin ürünler ile beslenme
• Yüksek kolesterollü gıdaları tüketme
• Liften fakir diyet
• Safra kesesi taşına dair aile öyküsünün bulunması
• Şeker hastalığı
• Orak hücreli anemi ve lösemi gibi kan hastalıkları
• Hızlı kilo verme
• Östrojen içeren oral kontraseptif (doğum kontrol ilaçları) kullanmak ya da hormon tedavisi görüyor olmak
• Karaciğer hastalıkları

Bu faktörler dışında uzamış açlıklar, bariatrik cerrahi operasyonlar ve crohn hastalığı gibi durumlarda da safra taşı oluşma riskinde artış meydana gelebilir.

Safra kesesi taşları genellikle safra akışının ve kesenin boşalmasının yavaşladığı durumlarda oluşma eğilimindedir. Taş oluşumdaki en sık neden ise kolesterol içeriği yüksek safrada kolesterolün yoğunlaşmasıdır. İkinci en sık tespit edilen taş formu ise pigmente taşlardır.

Kolesterol taşları genellikle sarı renkli olup çözünmemiş kolesterolden meydana gelir. Pigment taşları ise koyu kahverengi ya da siyah renkte olup safra içeriğindeki aşırı bilirubinden kaynaklanır.

Bazen çeşitli maddelerin bir araya gelmesi sonucu oluşan mix tipte taşlar tespit edilebilir. Mix tipteki taşlar tespit edilme sıklığında 3. sıradadır. Bu taşların yapısında kalsiyum karbonat, kalsiyum fosfat, kolesterol ve safra bulunabilir.

Safra kesesi taşlarının 4. tipi kalsiyum taşlarıdır. Kan dolaşımında yüksek düzeyde kalsiyum bulunan kişilerde meydana gelir ve bu kişilerde genellikle safra kesesi taşlarına ek olarak böbrek taşlarının varlığı da tespit edilebilir.

Çocuklarda Safra Kesesi Taşlarının Tanı Nasıl Konur?

Tüm hastalıklarda olduğu gibi tanı burada da Hikaye ve Fizik Muayene ile konur ve laboratuvar ve görüntülemelerle doğrulanır. Hikaye ve Fizik Muayene bulguları yukarda anlatıldı.

Bu taşları teşhis etmek için kullanılan testler ve prosedürler şunları içerir: Kan tahlilleri ve görüntüleme yöntemleri. Görüntüleme yöntemlerinde Ultrasonografi her hastaya yapılır ve tanı koydurucudur. Bazı hastalarda hastanın klinik durumuna göre şu testler yapılabilir; Bilgisayarlı Tomografi (BT) taramaları önerebilir. Bu görüntüler bulguları aramak için analiz edilir. Testler safra kanallarında taş olup olmadığını kontrol eder. Safra kanallarını görüntülerde vurgulamak için özel bir boya kullanan bir test, bir taşın tıkanmaya neden olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir. Testler, hepatobilyer iminodiasetik asit (HIDA) taraması, Manyetik Rezonans görüntüleme (MR) veya Endoskopik Retrograd Kolanjiyopankreatografi (ERCP) içerebilir. İşlem sırasında ERCP kullanılarak keşfedilen safra kesesi taşları çıkarılabilir.

Özetle hikaye ve fizik muayenden sonra aşağıdaki testler yapılır. Kan tahlili ve Ultrason her hastaya yapılır iken diğer testler hastaya göre belirlenir.

• Kan tahlili
• Ultrason
• CT Taraması
• Manyetik Rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP)
• Kolesintigrafi (HIDA taraması)
• Endoskopik ultrason

Çocuklarda Safra Kesesi Önlemek İçin Neler Önerilir?

Aşağıdaki önerilen yaşam tarzlarının safra kesesi taşı riskinizi azaltabileceği gösterilmiştir.

Öğün atlamama.

Günlük öğünlerinizde düzenli yemeye özen gösterme.

Öğün atlamak veya sürekli oruç tutmak safra kesesi taşı riskini artırabilir. Yavaş kilo verin. Kilo vermeniz gerekiyorsa, yavaş gidin.

Hızlı kilo kaybı safra kesesi taşı riskini artırabilir. Haftada 1 veya 2 kilo (yaklaşık 0,5-1 kilo) kaybetmeyi hedefleyin.

Sağlıklı kilonuzu koruyun.

Obezite ve aşırı kilolu olma, safra kesesi taşı riskini artırır.

Aldığınız gıdaların kalorilerini azaltarak sağlıklı bir kilo elde etmeye ve fiziksel aktiviteyi arttırmaya çalışın.

Sağlıklı bir kiloya ulaştığınızda, diyetinize ve egzersize devam ederek bu kiloyu korumaya çalışın.

Çocuklarda Safra Kesesi Taşları Nasıl Tedavi Edilir?

Safra kesesi taşı semptomlara neden olmayan çocuğun tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Doktorunuz safra kesesi taşı tedavisini semptomlarınıza ve teşhis test sonuçlarına dayanarak belirleyecektir.

Safra Kesesi Taşlarını Eritmek İçin İlaç Kullanılır mı?

Ağız yoluyla aldığınız ilaçlar safra kesesi çamurlarını eritmeye yardımcı olabilir. Ancak safra kesesi taşlarını eritmek bu şekilde çoğu kez mümkün değildir, Taş erise bile tedavi kesilirse safra kesesi taşları muhtemelen tekrar oluşacaktır.

Sasra Kesesi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Sasra Kesesinin Çıkarılması (Kolesistektomi) de günümüzde altın standart yöntem Ameliyat Genellikle Laparoskopik yöntemdir. Teknik ya da başka nedenlerle bu yapılamaz ise açık olarak yapılır. Ameliyatta Safra Kesesi tamamen çıkarılır.

Çocuklarda Safra Kesesi Taşı Ameliyatı Sonrası Ne Gibi Sorunlarla Karşılaşılabilir?

Anestezi ve Laparoskopinin genel kompilaksyonalrı olabilir. Solunum sıkıntısı, karın ve omuz ağrısı, kusma ve bağırsakların geç çalışması gibi.

Cerrahi Olarak İse; Taşların Safra Yollarına kaçmasına bağlı tıkanıklık (bu endoskopik ve cerrahi işlem gerektirebilir), Kanama, Karın içi apse, Kliplerin açılmasına bağlı safra kaçağı ki bunlar kendiliğinde iyileşebileceği gibi 2. Cerrahi girişimde gerektirebilir.

Özellikle tecrübesiz ellerde karaciğerin beslenmesini sağlayan ana damarların yaralanması ki bu ciddi morbidite ve mortalite nedeni olabilir.

Karaciğer ve Safra yolları anatomisi çok sayıda varyasyon içerebileceğinden mutlaka ameliyatın bu konuda yeterli tecrübe ve bilgi birikimi sahibi kişiler tarafından gerçekleştirilmelidir.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Nelere Dikkat Edilmelidir?

Safra kesesi alındıktan sonra safra, burada depolanmaktan ziyade doğrudan safra yolunuzdan ince bağırsağınıza akar. Kesede depolanan safra ihtiyaç halinde (Özellikle yağlı yiyecekler sonrası) Oniki Parmak Bağırsağına akar ve gıdaların sindirilmesini kolaylaştır. Kolesistektomi sonrası bu gerçekleştirilemeyeceğinde sindirim sorunları yaşamamak için aşırı yağlı, baharatlı gıdalardan ömür boyun kaçınılmalıdır.

Laparoskopik Kolesistektomi Ameliyati Öncesi Neler Yapılır?

Her şeyden önce iyi bir hikaye alınmalı ve genel bir fizik muayene yapılmalı. Daha sonra süreç, yani ameliyat öncesi, ameliyat süreci ve sonrası ile ilgili aile (anne ve baba) iyi bilgilendirilmelidir. Çocuk büyükse buna çocuk da dahil edilir. Bir takım testler yapılır, bu testler genel olmayıp hastaya göre belirlenir. Ve hasta anestezi uzmanı tarafından da görülür, yaşanacak anestezi süreci ile aile ve çocuk bilgilendirilir. Hasta ameliyat öncesi 4 saat aç bırakılır.

Laparoskopik Kolesistektomi Ameliyati Sonrası İyileşme Süreci Nasıldır?

Ameliyattan 4-6 saat sonra hasta doktor ve / veya hemşire direktifleri doğrultusunda beslenir. Hasta 1-2 gün hastanede yatması gerekebilir. Ameliyat sonrası hasta, doktorun önerileri doğrultusunda sadece ağrı kesici ve antibiyotik alır. Hasta 48-72 saat sonra doktor tarafından görülür, bu sırada pansuman yapılmasına gerek olmayıp, dikişler kendiliğinden erir ve alınması gerekmez. Hasta ameliyat sonrası doktorun önerileri doğrultusunda normal aktif hayatına devam eder.

*** Burada verilen bilgiler, internet sitesinin içeriği ziyaretçiyi özellikle ailelerin bilgilendirme amacı ile düzenlenmiştir. Hiçbir bilgi ziyaretçiler tarafından tavsiye olarak değerlendirilip hiçbir karar veya eyleme neden olmamalıdır. Konu ile ilgili aileler hastasını mutlaka bir çocuk cerrahisi uzmanına muayene ettirmeli, onunla görüşerek birebir bilgisine başvurarak karar vermelidir.