Gece Altını Islatma (Nokturnal Enürezis)

Enürezis Nokturna Nedir?

Kız çocuklarında beş, erkek çocuklarında ise altı yaşını geçtiği halde, gece uykuda yatağını ıslatması, tıp dilinde “enurezis”, halk dilinde ise “yatak ıslatma” olarak adlandırılan bir problemdir. Aynı sorun gündüz uykusunda da geçerlidir.

Genel olarak 4-5 yaşlarında yaklaşık %90 civarında gece ve gündüz idrar kontrolü sağlanır. Geri kalanlarında yaklaşık %15-20’si her yıl kontinan (idrarını tutar) olur. Puberta sonrası yaklaşık %1-3 civarında Enürezis Nokturna devam eder.

Geceleri 6 aydan daha kısa kuru kalınan durumlara Primer, daha uzun kuru kalınan durumlara ise Sekonder Enürezis denir. Tanının konması için idrar kaçırmanın peş peşe en az 3 aydır devam ediyor ve her ay en az 1 gece idrar kaçırıyor olması gereklidir.

Çocuklarda Enürezis Nokturna Görülme Sıklığı Nedir?

Yaklaşık olarak 5 yaş civarında %20-25, 10 yaş civarında %5-8 ve erişkin çağda %0.5-1 oranında görüldüğü söylenebilir. Erkek çocuklarında Kız çocuklarından yaklaşık olarak 2-3 kat daha sık görülmektedir.

Enürezis Nokturna Erkek Çocuklarda Daha Sık Görülmesinin Bir Nedeni Var mıdır?

Bunun kesin bilinen bir nedeni bulunmamaktadır, ancak fizyolojik olarak tüm gelişim erke çocuklarda daha geç gerçekleşir. Muhtemeldir ki işeme ile ilgili sinir ve kasların gelişimi de erkek çocuklarda kız çocuklarından daha geç gerçekleşmektedir, dolayısı ile işeme fonksiyonunun olgunlaşması erkek çocuklarda daha geç gerçekleşmektedir.

Enürezis Nokturnanın Altta Yatan Nedenleri Var mıdır?

Kesin olmamakla beraber bazı nedenler ileri sürülmüştür.

Genetik Yatkınlık; Ailesel yatkınlık önemli bir rol oynar. Anne babanın biriden bu şikayet varsa çocuklarda görülme sıklığı %40, ikisinde de varsa yaklaşık %70’dir.

Uyku Apnesi; Çocuklarda özellikle büyük bademcik ve adenoidler solunum yolarında tıkanıklık yaparak uyku apnesine neden olur. Uyku apnesi de zaman zaman çocuklarda gece idrar kaçırmaya neden olabilir.

Kabızlık: Tedavi edilmeyen, uzun süreli kabızlıklar mesane kasları ve idrar kontrolümüzde rol oynayan pelvik kasların fonksiyonlarını bozarak enürezise neden olabilir.

Mesane hacminin küçük olması: Bu doğuştan olabileceği gibi daha sonra oluşacak sinir hasarına bağlı olarak ta ortaya çıkabilir. Mesane hacmi gece boyu böbreğin ürettiği idrarı depolamaya yetmez ve idrar kaçırmaya neden olur.

Psikolojik Nedenler: Stres ve kaygı durumları nadir de olsa gece idrar kaçırmaya neden olabilir. Burada genel olarak aile içi sorunlar, okul ve sosyal çevredeki olumsuzluklar sorgulanmalıdır. Ancak gece idrar kaçırmanın temel nedeni psikolojik denemez, aksine özellikle büyük çocuklarda gece idrar kaçırma psikolojik sorunlara neden olabilir.

Ayrıca bu hastalarda uyku genellikle çok derindir, idrar kaçırma uykunun herhangi bir aşamasında görülebilir. Merkezi sinir sisteminde olgunlaşmanın gecikmesi sonucu, uykuda idrar kesesi kasılmalarının baskılanamamaktadır.

Hormonal bozukluklar: Yine bazı hastalarda ADH dediğimiz hormon yeterli salınamaz buna bağlı böbrek aşırı idrar yapar, idrar miktarı mesane kapasitesinin üzerine çıkar.

Enürezis Nokturnanın Yaşam Tarzı, Sosyoekonomik Durum vs. Gibi Çevresel Etmenlerin Rolü Var mı?

Evet olabilir. Sosyokültürel seviyesi düşük topluluklarda, çok çocuklu ailelerde, düşük gelir gruplarında enurezis daha sık görülür.

Ayrıca, çocukların gün boyu okulda az sıvı alıp çok terleyerek su kaybetmelerinden sonra, akşama doğru eve gelince içtikleri sıvı miktarını kısa sürede artırmaları ve özellikle akşam saatlerinde çok sıvı almaları birçok yatak ıslatma olayının temel faktörüdür. Sadece buna yönelik bir yaşam tarzı değişikliği bile birçok çocukta enurezisi önleyebilir.

Enürezis Nokturnanın Tedavi Edilmez İse Ne Gibi Psikososyal Sorunlara Neden Olabilir?

Çocuklarda özgüven kaybı, kendine olan saygısının azalması, içine dönük bir hal alma, kendini arkadaş çevresinden ve sosyal ortamdan ayırması, okul başarıda düşüş, depresif eğilimler, suçluluk duygusu gibi oldukça ciddi psikososyal sorunlar ortaya çıkabilir.

Çocuk, birçok akranının yaptığı gibi arkadaşlarında kalmak, kampa veya okul gezisine gitmek, akrabalarda yatmak ister ama korkusundan ve utancından bunları yapamaz. Giderek yatak ıslatma bir fobiye dönüşebilir.

Enürezis Nokturnaya Eşlik Eden Başka Sorunlar Olabilir mi?

Aslında bu hastalıkta eşlik eden ciddi bir hastalık olmaz. Ancak bazı çocuklarda ciddi kabızlık olabilir ve çocuklar bu açıdan mutlaka sorgulanmalı gerekirse tedavi edilmelidir. Birçok enurezis olgusu, sadece kabızlığı düzeltilerek bile tedavi edilebilir.

Eşlik eden başlıca sorunlar;

• Gündüz idrar kaçırma
• Sıkışma inkontinansı
• İşemeyi başlatmada zorlanma
• İşeme sonrası damlatma
• Karın kaslarını zorlayarak işeme
• İdrar torbasını tam boşaltamama
• Ağrılı işeme

Enürezis Nokturnalı Hastalar Kim Tarafından Teşhis ve Tedavi Edilmelidir?

Bu hastalar öncelikle bir çocuk Cerrahisi Uzmanı, Çocuk Ürolojisi ya da çocuklarla ilgilenen Üroloji uzmanı tarafından değerlendirilmeli ve tedavi edilmeli, gerekirse Çocuk Hastalıkları uzmanı ve Çocuk Psikiyatrisi ile iş birliği yapılmalıdır.

Enürezis Nokturnanın Tanısı Nasıl Konur?

Her şeyden önemlisi iyi bir hikaye ve fizik muayenedir. Fizik muayene tüm sistemleri içerecek şekilde yapılmalıdır. Hikaye bu çocuklarda tipiktir, aileler çocuğun gece çok derin uyuduğunu ve gece yanında davul çalsanız uyanmadığını söylerler. Gerekirse işeme-dışkılama çizelgesi tutulması, Tam idrar tahlili ve üriner sistem ultrasonu yapılmalı. Tanı için genellikle bunlar yeterli olur şayet doktorunuz daha komplike bir durumdan şüpheleniyorsa hastaya özel tetkikler yapılabilir.

Çocuklarda Tuvalet Eğitimine Erken Başlanmasının ya da Yanlış Tuvalet Eğitimi Verilmesinin Bu Soruna Bir Etkisi Var mı?

Çok erken ve baskıcı tuvalet eğitiminin yatak ıslatma ve idrar kaçırmada rolü olduğu bilinmektedir. Özellikle, çocuklara idrar tutmaya alışacağı zannıyla ceza ve baskı uygulamak son derece sakıncalıdır.

Enürezis Nokturna İlgili Doğru Bilinen Yanlışlar Var mı?

Evet var. Hiç su içirmemek ve gece rastgele saatlerde çocuğu uyandırmak, hastalığı tedavi etmez, sadece yatağın o gecelerde kuru kalmasını sağlar. Bunun yerine ödüllendirme, teşvik, motivasyon ile çocuğa destek olup, çok zaman kaybetmeden tedavisinin başlanması gerekmektedir

Yatak ıslatma, ceza ile tedavi edilemez. Tam aksine cezalandırma, ters etki yaratabileceği gibi, çocuğun özgüven ve direncini de kırıp psikolojik sorunlara neden olabilir. Buna rağmen, ailelerin seyrek olmayarak cezalandırma uyguladıkları bilinmektedir.

Çocuk Büyüdüğünde Sorun Kendiliğinden Çözülür mü?

Evet genellikle çözülebilir, fakat süreç çok uzayacağından çocuk üzerindeki olumsuz psikolojik ve sosyal etkilere neden olabilir. Her gece kaçırmayan, örneğin haftada 2-3 gece kaçıran çocuklarda bu ihtimal yüksek iken, 10 yaşın üzerinde ve her gece kaçıran çocuklarda bu ihtimal yok denecek kadar azdır.

Konu İle İlgili Aileler Ne Gibi Yanlışlar Yapabilir?

Ailelerin en sık yaptıkları yanlışlar anlamsız sıvı kısıtlaması ve ceza yöntemi ile sorunu çözmeye çalışmalarıdır. Zaman zamanda çocuğun sosyal hayatını kısıtlamaktadırlar. Tüm bu yaklaşımlar sorunu çözme yerine çocuğun kendine olan özgüvenini yaralamaktadır.

Enürezis Nokturnanın Tedavisi Nasıl Yapılır?

Enurezis Nokturna tedavisinde ilk ve en önemli adım, çocuğun ve ailenin tedaviye motive edilmesidir. Bunu sağlamak için de çocukla sıcak bir ilişki kurmak, ailenin anlayış ve desteğini sağlamak, problemin çözüleceğine dair güven vermek ve çocuktaki suçluluk duygusunu gidermek gereklidir.

Çocuğa bu sorunu sadece kendisine aitmiş gibi algılamaması için özenli hareket etmeli. Tedavi sırasında ortaya çıkabilecek durumlarda suçlayıcı ve cezalandırıcı davranışlardan kaçınılmalı. Aksi yöndeki her davranışın, çocukta özgüven kaybı, davranış bozukluğu ve anksiyete gibi sorunlara yol açabileceği unutulmamalı.

Genel olarak tedavi 3 aşamada değerlendirilebilir;

a) Davranış tedavisi,

b) İlaç tedavisi

c) İkisinin kombinasyonu seçeneklerinden biri uygulanır.

Davranış Tedavisinde; Ödüllendirme, motivasyon ve beraberinde “alarm tedavisi” dediğimiz yatak ıslatılırken çalarak çocuğu uyandıran bir zil sistemi kullanılır. Ailenin katılımını ve uzun süren ısrarlı bir tedaviyi gerektirir. Herhangi bir zarar ve yan etkisi yoktur.

Alarm Tedavisi; "Wake Up Alarm Terapisi" olarak da adlandırılır. Geliştirilmiş bir alarm cihazıyla birlikte şartlandırma tedavileri uygulanır.

Alarm tedavisinde çocuğun altını ıslatmasıyla alarm veren bir cihaz kullanılır. Alarmla çocuğun uyanması ve tuvalete gitmesi amaçlanır. İlk zamanlarda çocuk altını ıslatınca uyanırken, zaman içerisinde çocukta şartlı refleks oluşarak, çocuk idrar yapmadan uyanmaya başlar. Burada esas dikkat edilmesi gereken alarmla beraber çocuğun uyanması tuvalete gitmesi ve idrar torbasını tamamen boşaltmasıdır.

Bu yöntemde çocuğun kendine güvenini arttıracak bir yaklaşımla ve ödülle desteklenmesi başarı oranını arttırır. Alarm tedavisi yaklaşık 2-3 ay sürer. Çocuk 1 ay tamamen kuru kaldıktan sonra tedavi sonlandırılır. Başarı oranı çocuğun ve ailenin uyumu ile bağlantılı olarak %80-90 civarındadır. Tekrarlama durumunda tedaviye yeniden başlanır.

Alarm Cihazı Nasıl Çalışır?

Alarm cihazı, giysi üzerinde taşınabilen bir aygıttır. İki küçük parçanın bir ara kablosu ile birbirine bağlanmasıyla oluşturulmuştur. Cihazın sensörü çocuğun iç çamaşırına, uyarıcı alarm cihazı ise pijamasının üst kısmına kulağa yakın bir noktaya tutturulur. Islaklığa duyarlı olan cihaz idrarının bir damlasıyla bile alarm vererek çocuğu uyanmasını sağlar.

 

 

Çocuğum Alarm Cihazını Duymuyor Neden?

Tedavinin başlarında bunun olması normaldir. Tedaviye ısrarla devam etmeli, süre geçtikçe beyin bunu algılayacak ve çocuk kendiliğinden kalkıp tuvaletini yapacaktır.

İlaç tedavisi; Bu çocuklarda eksik olan bir maddeyi yerine koyma amacıyla verilen haplar veya dilaltı tabletleriyle, idrar torbasının çalışmasını değiştiren bazı ilaçlar çocuk cerrahisi kontrolü altında kullanılabilir. Doğru kullanıldığında, ilaçların çok önemli veya tehlikeli bir yan etkisi yoktur. Dilaltı tabletlerinin avantajı hem kullanım kolaylığı hem de çok hızla etkinin görülmesidir. Özellikle, çocuğun ev dışında yatacağı durumlarda çok ideal bir seçenek olarak öne çıkar. Bu tür ilaçlarla, yatak ıslatan hastaların yaklaşık üçte ikisi başarıyla tedavi edilebilir. Bazı ilaçlar da böbreğin gece idrar üretimini azaltarak etki ederler.

Yeterli süre ve doğru yöntemle tedavi edilirse, yatak ıslatma, her çocukta değişen bir periyoddan sonra yok olacaktır. Tedavi kesilince hemen tekrarlama ile karşılaşılırsa ya aynı yöntemle ya da metot değiştirerek bir süre daha tedavi uygulanır. Birkaç aya varan bir müddetle, tedavisiz kuru kalma haline ulaşılırsa, artık bir daha tekrarlama ihtimali yok denecek kadar azdır.

Tedavide İlaç Tek Başına Yeterli mi?

Gece idrar kaçırmanın tedavisinde ilaç tek başına çoğu zaman yetersiz kalmaktadır. Tedavinin başarısı için ilaç tedavisi ile birlikte davranış tedavisi hatta gerekirse alarm tedavisi ile de birlikte uygulanmalıdır.

Ancak böbreğin idrar üretimini düzenleyen vazopressin dediğimiz hormonun yetersizliğinde ilaç tedavisi tek başına yeterli olabilir. Çünkü bu hormonun vücutta salınımı gece artar böylece böbrek daha az idrar üretir, idrar torbası daha geç dolar ve daha az idrar yapma ihtiyacı oluşur.

Enürezis Nokturnalı Çocuklarda Yaşam Şekli ve Beslenme Alışkanlıkları Değiştirilmeli mi?

İdrar kaçırma sorunu olan çocuklarda beslenme ve sıvı alımı düzenlenmelidir. Gün içinde 6-7 kez 250 ml sıvı alımı sağlanmalı (yaşa göre değişebilir), akşamları yatmadan 2 saat önce sıvı alımı kısıtlanmalıdır. Akşam yemeğinden sonra çay, kahve ve gazlı içecekler verilmemelidir. Gündüz 3 saat ara ile tuvalete gitmesine yardım edilmeli, kabızlık sorunu varsa ona yönelik bir tedavi uygulanmalı, yatmadan önce ve yattıktan 2 saat sonra uyandırılarak tuvalete götürülmeli, gece tuvalete kolay ulaşım sağlanmalı, bez bağlamaktan kaçınılmalı, fizik aktivite düzenlenmeli ve uzun süre oturur pozisyonda kalması engellenmeli, cezadan kaçınılarak özgüven mutlaka korunmalıdır. Geceleri çocuğun altının bağlanmaması çocuk için daha yararlı bir uygulamadır. Çünkü bez bağlama çocuğun gece kalkma ihtiyacını ortadan kaldırır ve tedavi sürecini olumsuz etkiler.

Gece İdrar Kaçırma Tedavi Edilmez İse Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?

Gece idrar kaçırma zamanında tedavi edilmediğinde daha ciddi sorunlara yol açabilir;

• Çocukta özgüven kaybı
• Kızgınlık ve umutsuzluk
• Utanma ve suçluluk duygusu
• Okulda ve sosyal hayatta başarısızlık duygusu
• Kendini değersiz hissetme duygusu
• İçine kapanma ve kendini sosyal çevreden soyutlama gibi psikolojik ve sosyal sorunların içinde hissetme.

*** Burada verilen bilgiler, internet sitesinin içeriği ziyaretçiyi özellikle aileleri bilgilendirme amacı ile düzenlenmiştir. Hiçbir bilgi ziyaretçiler tarafından tavsiye olarak değerlendirilip hiçbir karar veya eyleme neden olmamalıdır. Konu ile ilgili aileler hastasını mutlaka bir çocuk cerrahisi uzmanına muayene ettirmeli, onunla görüşerek birebir bilgisine başvurarak karar vermelidir.