İdrar yolu, vücudun atık maddelerinden biri olan idrarın üretildiği, depolandığı ve vücuttan uzaklaştırıldığı çeşitli organların yer aldığı bir sistemdir. İdrar üretimi böbreklerde yapılır ve daha sonra üreterler (idrar borusu) yardımı ile idrarın depolandığı organ olan mesaneye (idrar torbası) iletilir. Burada belirli bir süre bekletildikten sonra üretra aracılığı ile vücuttan atılır.

Kısaca idrar yolları şu anatomik yapılardan oluşur; Böbrek, böbrek pelvisi, ürter, mesane (idrar torbası) ve üratradan oluşur.

 

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları (İYE) erişkinlerden farklı olarak, kalıcı böbrek hasarına neden olabileceğinden çok önemlidir.

“İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda, aksi kanıtlanana kadar altta yatan bir cerrahi sorun vardır.” bu söz bize, bu hastalığın çocuklarda ki önemini gösterir.

!!! Çocuklarda sebebi bulunamayan ateş varsa muhakkak idrar yolu enfeksiyonu araştırılmalıdır.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE) Nedir?

Sağlıklı bir vücut tarafından üretilen normal idrar sterildir, içinde bakteri bulundurmaz. Ancak herhangi bir nedenle yukarda sayılan anatomik yapılardan bir ya da birkaçında enfeksiyon oluşması İdrar Yolu Enfeksiyonu (İYE) olarak tanımlanır.

Çocuklarda İYE Görülme Sıklığı Nedir?

Her yıl yeni doğanların (ilk bir aylık) %1,5’u, çocukların %3,5’u idrar yolu enfeksiyonuna yakalanmaktadır. Yeni doğan döneminde erkek çocuklarında 2 kat fazla görülürken, 6 aydan sonra kız çocukları öne geçerek 1-3 yaş dönemindeki kız çocuklarında 10 kat daha fazla görülmektedir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Sınıflandırılabilir mi?

Evet sınıflandırılabilir. İYE’nun özelliklerine göre değişik şekillerde sınıflandırılabilir.

Komplike Olmayan İYE; Yapısal ve fonksiyonal herhangi patolojisi olmayan enfeksiyonlardır.

Komplike İYE; , Tedavi süresini uzatan veya tedavi başarısızlığını artıran anatomik ve fizyolojik patolojilerle birlikte görülen enfeksiyonlardır. Çocuklarda bunlara en güzel iki örnek Veziko Üreteral Reflü ve Nörojen Mesane hastalıklarıdır.

Yine anatomik olarak da;

• Alt üriner sistem (mesane) enfeksiyonu (sistit)
• Üst üriner sistem (böbrek ve pelvis renalis) enfeksiyonu (piyelonefrit) olarak ta sınıflandırılabilir.

Diğer taraftan akut, kronik, tekrarlayan İYE olarak da sınıflandırılabilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

Gençler ve büyük çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu semptomları sıklıkla karakteristiktir ve şiddetli sıkışma hissi, sık idrara çıkma ihtiyacı, idrar yaparken zorlanma, ağrı ve yanma, sık ama az miktarda idrar yapma olarak sıralanabilir.

Vakaların bir kısmında idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle pelvik ağrı (kasık ağrısı) görülebilir. Yüksek ateş, sırt ağrısı, bulantı ve kusma, ishal de nadir olarak idrar yolu enfeksiyonu belirtileri arasında görülebilir ve sıklıkla böbrekleri de etkileyebilen daha ciddi enfeksiyonlara işaret eder.

Ancak 18 yaş ve altı, yeni doğanlar dahil bu yaş grubunda oldukları için her yaş grubunda klinik bulguların değişeceği, özellikle yeni doğan bebekte olmak üzere 2 yaş altında İYE diğer sistem (Gastrointestinal, solunum yolu enfeksiyonları vb.) enfeksiyonlarından ayırmanın özel bilgi ve tecrübe gerektirdiği unutulmamalı çünkü klinik bulgu ve belirtileri aynı olabilir.

Çocuklarda yaşlara göre klinik bulgular genel olarak aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

Ayrıca bu klinik belirtilerin isimlendirilmesi de tanı ve tedavi açısından önemlidir. Bu tabiler;

• İdrar yaparken ağrı (Dizüri)
• Sık idrara çıkma (Pollaküri)
• İdrar akışını başlatamama
• Aniden idrara çıkma ihtiyacı (Urgency)
• İdrarda kan (Hematüri)

İdrar Yollarına Enfeksiyon Genellikle Nereden Bulaşır?

İdrar yolu enfeksiyonlarından sorumlu mikroorganizma sıklıkla normal sindirim sistemi florasında da yer alan Escherichia Coli (E. Coli) bakterisi olarak bilinir. E. Coli dışında çeşitli bakteriler de idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir. Bu bakteriler Klebsiella, Proteus, Enterobakter olarak sıklık sırasına göre sıralanabilir. Bu organizmaların çoğu çocuklarda bağırsaklar, üreme sistemi organları ve ciltte de doğal olarak yer alır.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?

Çocuklarda İYE’nun başlıca nedenleri;

• Kabızlık
• Çok uzun süre idrarını tutma
• vezikoüreteral reflü (VUR)
• Üriner obstrüksiyon (idrar yolu tıkanıklığı) Nedenleri; Posteryor Üretral Valv, Üretero Veziko Darlık vb.
• Sünnet derisi
• Labial Füzyon
• Üriner sistem taşları
• Nörojen mesane
• Üriner sistemde yabancı cisim; uzun süreli sonda ve kateter takılı kalması

İdrar Yolu Enfeksiyonundan Korunmak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?

• Çocuklara yeterli su içme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
• Bebeklere 2,5 yaşından önce işeme eğitimi verilmemeli ve eğitimlerde asla baskı uygulanmamalıdır.
• Çocuklara doğru genital bölge temizliği öğretilmelidir.
• Çocuğa düzenli işeme alışkanlığı kazandırılarak, idrarın mesanede uzun süre kalması önlenmelidir.
• Özellikle kız çocukları sıkı pantolon giyinmemeli ve pamuklu külotlar tercih edilmelidir.
• Erkek çocuklar olabildiğince erken yaşta sünnet edilmelidir.
• Çocuklar tuvalete girmeden önce ve girdikten sonra mutlaka ellerini yıkamalıdır.
• Kreş ve ilk okulda çocuklara giyip çıkarılması kolay kıyafetler giydirilmeli, aksi taktirde çocuklar okulda tuvaletini tutmak zorunda kalacak.
• Aynı şekilde kreş ve okullarda tuvalet boyutları çocuklar için uygun olmalı, sayısı yeterli ve temiz olmalı.

Çocuklarda İYE Neden Çok Önemlidir?

Gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi bizim ülkemizde de maalesef çocukluk çağında görülen böbrek yetmezliğinin en önemli nedeni idrar yolu enfeksiyonlarıdır. Bu nedenle bebek veya çocuk bir defa dahi İYE geçirse altta yatan sebep muhakkak araştırılmalıdır.

Kalıcı böbrek hasarına neden olabileceğinden çok önemlidir. Özellikle nedeni bilinmeyen ateşi olan çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu mutlaka dışlanmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda vezikoüreteral reflü (VUR, idrarın böbreğe geri kaçışı) (bkz. vezikoüreteral reflü hastalığı yazımız) tekrarlayan enfeksiyonlara neden olabileceği için atlanmaması gereken önemli bir nedendir

İdrar yolundaki tıkanıklar, üriner taşlar, büyük çocuklarda da özellikle işeme bozuklukları ve kabızlık İYE’ye neden olabilir. Bu çocuklar daha çok sık idrara gitme, ani sıkışma hissi, idrar kaçırma ve idrar yolu enfeksiyonu ile karşımıza gelirler. İşeme bozukluğu olan hastaların büyük çoğunluğunda idrarını tam boşaltamadığı için, mesane içinde kalan rezidü idrar İYE için ortam hazırlar. Bu çocukları 1/3’ünde de idrarın geriye kaçışı vardır. Bu grup çocukta da işeme günlüğü ve üroflow (işeme akış testi) gibi testler istenmektedir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tanısı Nasıl Konur?

İdrar yolu enfeksiyonunu saptamak için idrar tahlili ve idrar kültürü yapılır. Çocuklarda idrar örneğinin nasıl alındığı önemlidir. Bebeklerde torba ile alınan üremelerde etraftan bulaş olması mümkündür. Gereken durumlarda sonda ile direkt mesaneden örnek alınarak daha güvenilir sonuçlar elde edilir.

İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklara, üriner sistem ultrasonografisi yapılarak yapısal bir sorun olup olmadığı, taşlar, idrar yollarında genişleme, mesanenin yapısı değerlendirilir. Gerekli görülen hastalarda, böbrek sintigrafisi ve voiding sistografi (ilaçlı-sondalı üriner sistem filmi) çekilerek ileri değerlendirmeler yapılabilir.

Bebeklerde İdrar Örneği Nasıl Alınır?

İYE ile ilgili belirti veya bulgularla doktora gelen çocuklara idrar tahlili ve idrar kültürü yapılarak tanı konulmaktadır. Bunun için öncelikle doğru idrar örneği alınmalıdır. Doğru idrar örneği alımı, tuvalet eğitimini tamamlamış büyük çocuklarda perine bölgesi temizliği yapıldıktan sonra orta akım idrarı alınması ile sağlanır.

İdrar kontrolü olmayan küçük çocuklar ve bebeklerde ise idrar tahlili için örnek idrar torbaları ile alınır.

 

Bunun için de genital bölge uygun şekilde temizlendikten sonra, idrar torbası genital bölgeye yapıştırılır. Bebek idrar yapmadığı takdirde 30 dakikada bir tekrar temizlik yapılarak yeni torba takılması uygundur. İdrar en kısa sürede (30 dk.) laboratuvara götürülmeli.

İdrar torbalarının steril olmaması ve genital bölgeden idrar torbasına kolayca mikropların bulaşması, hatalı sonuçlara neden olabileceği unutulmamalıdır.

Bunun yerine idrar kontrolü henüz gelişmemiş küçük çocuklarda ve bebeklerde kültür alınması gerekiyorsa; idrar sondası ile idrar kesesine girerek veya kasık bölgesinden idrar kesesine enjektör ile girilerek idrar örneği alınmalıdır.

 

Bu iki yöntemle idrar kültürünün alınması hem yanlış tanı ve tedavileri hem de gereksiz ileri tetkiklerin yapılmasını önlemesi açısından son derece önemlidir. Her iki yöntemin de bebeğe herhangi bir zararlı etkisi yoktur.

Ancak sonda ve suprapubik ponksiyon ile idrar alma travmatik olduğu için öncelikle torba ile idrar alınmalıdır. Burada üreme olmaz ise idrar yolu enfeksiyonu olmadığından emin oluruz. Şayet üreme olursa sonuç mutlaka idrar sondası ya da ponksiyon ile alınan idrar örneği ile doğrulanmalıdır.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi Nedir?

Tedavi yaklaşımı çocuğun semptomlarına, yaşına ve genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Enfeksiyonun derecesi, VUR gibi yapısal anomalilerin varlığı ve ilaca yanıt da tedavi yaklaşımını değiştirebilen faktörler arasındadır. Özellikle yeni doğan bebeklerde ve çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları hayatı tehdit edebileceğinden genellikle hastanede yatırılarak tedavi gerekir. İdrar yolu enfeksiyonlarında başlıca tedavi antibiyotik tedavisi olmakla birlikte en doğru tedavi yaklaşımını ve tedavi sonrası bakım planını uzman bir doktor hastaya özgü olarak belirlemelidir.

Enfeksiyon Kaç Yaşında Çocukları Etkiler?

Enfeksiyonlar her yaşta çocuğu etkileyebilir. Yeni doğan bebeklerden başlayarak ergenlik dönemine kadar, çocuklar yaşlarına ve bağışıklık sistemlerinin gücüne bağlı olarak çeşitli enfeksiyonlara maruz kalabilirler. Özellikle bebekler ve küçük çocuklar, bağışıklık sistemleri henüz tam olarak gelişmediği için enfeksiyonlara daha duyarlı olabilirler.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Tekrarlar Mı?

Evet, idrar yolu enfeksiyonları tekrarlayabilir. İdrar yolu enfeksiyonları, idrar yoluna bakterilerin girmesi sonucu oluşur ve bu bakteriler tekrar enfeksiyona neden olabilirler. Özellikle altta yatan anatomik ya da fizyolojik patolojilerin olduğu durumlarda daha sık tekrarlar.

Çocuk İdrar Yolu Enfeksiyonları Hangi Bölümler Takip Eder?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları ile Çocuk Sağlığı ve hastalıkları uzmanı (Pediatri uzmanı), Çocuk Cerrahisi uzmanı, Çocuk Ürolojisi Uzmanları tarafından takip ve tedavi edilir.

*** Burada verilen bilgiler, internet sitesinin içeriği ziyaretçiyi bilgilendirme amacı ile düzenlenmiştir. Hiçbir bilgi ziyaretçiler tarafından tavsiye olarak değerlendirilip hiçbir karar veya eyleme neden olmamalıdır. Konu ile ilgili aileler hastasını mulaka bir çocuk cerrahisi uzmanına muayene ettirmeli, onunla görüşerek birebir bilgisine başvurarak karar vermelidir.